Overslaan en naar de inhoud gaan

Leukemieonderzoek

Persbericht (23/05/2017)

Doorbraak in leukemieonderzoek: virussen kapen gastheer’s genen
 

Brussel, 23 mei 2017 - Het onderzoeksteam dat onder leiding staat van Anne Van den Broeke (Jules Bordet Instituut –Université Libre de Bruxelles en GIGA -Universiteit van Luik) heeft een nieuw mechanisme ontdekt waardoor bepaalde virussen leukemie veroorzaken. Deze ontdekking, gepubliceerd op 23 mei in het tijdschrift Nature Communications, toont aan hoe virussen de werking van kankercellen verstoren en kan ook een doorbraak betekenen in de zoektocht naar doelgerichte behandelingen voor een bijzonder agressieve vorm van leukemie.

Team
Ploeg van dr Van den Broeke
Virale leukemie begrijpen door een rundervirus te bestuderen

Virussen zijn verantwoordelijk voor ~12 % van alle kankers. HTLV-1 (Human T-cell leukemia virus), het eerste oncogeen (kankerverwekkend) retrovirus dat bij de mens werd ontdekt, besmet wereldwijd meer dan 20 miljoen personen. Het veroorzaakt T-cel leukemie, een vorm van bloedkanker met een heel ongunstige prognose. Het Bovine Leukemia Virus (BLV), dat heel nauw verwant is met het HTLV-1-virus, veroorzaakt een gelijkaardige ziekte bij runderen en schapen. Het ziektepatroon dat zich ontwikkelt bij besmette schapen is uitzondelijk geschikt als model voor onderzoek naar de mechanismen die leiden tot leukemie bij de mens, en kanker in het algemeen.

Een belangrijke eigenschap van retrovirussen zoals BLV of HTLV-1, is dat hun genetisch materiaal belandt en opgeslaan wordt in het genetisch materiaal (genoom) van de gastheer. Tot nu toe berustte de belangrijkste biologische verklaring voor de ontwikkeling van deze agressieve leukemie op het aanmaken van eiwitten met kankerverwekkende eigenschappen (zogenaamde oncogenen) door het virus zelf. De positie van het virus in het genoom van de gastheer-cel werd tot nu toe als onbelangrijk beschouwd. Voor het eerst bewijzen de wetenschappers dat in tegenstelling tot dit dogma, de HTLV-1- en BLV virussen zich doelgericht nestelen  (integreren) in de buurt van genen van de gastheer die specifiek betrokken zijn bij kanker (“cancer drivers"). Nog verrassender was de vaststelling dat die genen zich systematisch bevonden aan één zijde van het virus (“upstream”) en niet aan de andere (“downstream”) zoals eerder werd verwacht. Het team toonde verder aan dat virale “antisense” transcripten (elementen die door het virus worden aangemaakt in tegenovergestelde richting ten opzichte van factoren die klassikaal door het virus worden geproduceerd) de upstream-gelegen gastheer-genen verstoorden door die alsware te kapen.

Dankzij nieuwe “next-generation sequencing” (NGS) technieken tonen de wetenschappers dan aan dat de “antisense” mechanismen reeds actief zijn tijdens de vroegtijdige stadia van de ziekte, ruim voor de ontwikkeling van de acute agressieve vorm van leukemie. Door het genoom van de gastheer te screenen op zoek naar geïntegreerde virussen identificeert het team verder honderden genen waarvan enkel twee derden eerder betrokken waren bij kanker. Die screening levert dus heel onverwachts een bron van nieuwe “cancer driver” kandidaten op.

Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met het Hôpital Universitaire Necker in Parijs en een Canadees team van het VIDO/Intervac Instituut van de University of Saskatchewan, en is het resultaat van interdisciplinair wetenshappelijk onderzoek dat domeinen zoals oncologie, virale pathogenese en dieren-genomica combineert.

Nieuwe pistes voor onderzoek en klinische toepassingen

Nu de wetenschappers één van de sleutels van het geheim van BLV en HTLV-1 hebben ontdekt zijn ze van plan strategiën uit te testen om de “antisense” boosdoeners te blokkeren, in hun zoektocht naar doelgerichte
behandelingen voor deze agressieve vorm van leukemie. Tenslotte blijkt dat één van de NGS methoden die
ontwikkeld werd in het kader van dit onderzoek rechtstreeks toepasselijk is voor het opvolgen van patienten.
Dankzij de nieuwe moleculaire methode is het voor het eerst mogelijk om de therapeutische respons van patiënten nauwkeurig te bepalen en clinici bij te staan bij hun therapeutische beslissingen

Referentie
Nicolas Rosewick, Keith Durkin, Ambroise Marçais, Maria Artesi, Vincent Hahaut, Philip Griebel, Natasa Arsic,
Véronique Avettand-Fenoel, Arsène Burny, Carole Charlier, Olivier Hermine, Michel Georges & Anne Van den
Broeke (2017) Cis-perturbation of cancer drivers by the HTLV-1/BLV proviruses is an early determinant of
leukemogenesis, Nature Communications, doi: 10.1038/NCOMMS15264

Senior wetenschappers
Dr Anne Van den Broeke (Jules Bordet Instituut en GIGA) en Prof Michel Georges (GIGA).
Laboratorium voor Experimentele Hematologie, Jules Bordet Instituut, Université Libre de Bruxelles (ULB),
Waterloolaan 121, 1000 Brussel, België
Unit of Animal Genomics, GIGA, Université de Liège (Ulg), Avenue de l’Hôpital 11, B34, 4000 Luik, België

Financiering van het onderzoek:
Dit onderzoek werd gefinancierd door de Vrienden van het Bordet Instituut, de
Fonds de la Recherche Scientifique (FRS), Télévie, de International Brachet Stiftung (IBS) en de Fondation
Lambeau Marteaux.

Internationale samenwerking
Hôpital universitaire Necker, Parijs, Frankrijk – Dr Olivier Hermine en Dr Ambroise Marçais
VIDO/Intervac, University of Saskatchewan, Saskatoon, Canada – Dr Philip Griebel

Bijlagen:
· Foto van het onderzoeksteam onder leiding van Anne Van den Broeke
· Wetenschappelijke cartoon waarin het model van carcinogenesis door het virus wordt uitgelegd (zie
bijgevoegde PDF voor afbeelding en legende)

Voor meer informatie:
Dr Anne Van den Broeke: anne.vandenbroeke@bordet.be
Prof Michel Georges: michel.georges@ulg.ac.be

Perscontact 

Jules Bordet Instituut
Ariane van de Werve
Tel: +32 2 541 31 39
GSM: +32.48617 33 26
E-mail : ariane.vandewerve@bordet.be


Universiteit van Luik
Didier Moreau
Tel +32 4 366 52 17
GSM : +32 494 572 530
E-mail : dmoreau@ulg.ac.be